Wat is asbest?
Asbest is de verzamelnaam van een groep mineralen die tot de silicaten behoort. Deze mineralen kenmerken zich door allerlei positieve eigenschappen zoals een zeer grote trekvastheid, slijtvastheid en stijfheid, bestendigheid tegen zuren en zeer hoge temperaturen. Vanwege al die eigenschappen, en het feit dat asbest bovendien goedkoop was, werd asbest op grote schaal gebruikt als brandwerend materiaal in de bouw en in bijvoorbeeld rem- en frictiematerialen. Met name in de periode kort na de Tweede Wereldoorlog tot in de jaren 80 is asbest massaal toegepast. Asbest werd (wordt) ontgonnen in mijnen. Op verschillende plaatsen in de wereld komt asbest in grote hoeveelheden voor zodat commerciële uitbating aantrekkelijk is. Het asbesthoudend gesteente kon op relatief eenvoudige manier bewerkt worden om de bundels asbestvezels vrij te maken en verder te verwerken in allerlei toepassingen.
Velen onder ons, zijn ermee opgegroeid: het beste materiaal voor het dak op je tuinhuis, waren Eternit golfplaten; om een zijgevel af te schermen tegen weer en wind, had je de bekende ruitvormige gevelplaatjes. Dit zijn de meest bekende toepassingen van asbest, maar het komt voor in duizenden toepassingen en producten uit het verleden. Denk maar aan vinyl vloertegels, asbesthoudende remvoeringen, bloembakken, dichtingen, lijmen, kitten, enzovoort.
In de loop der jaren heeft het Europees Parlement en de Raad van Europa geleidelijk aan steeds strengere regelgeving ingevoerd ten aanzien van asbest. Tegenwoordig is het op de markt brengen, vervaardiging en het gebruik van asbest strikt verboden. Wereldwijd wordt het echter nog steeds toegepast.
Alle toepassingen waarvoor asbest gebruikt werd, kunnen we onderbrengen in twee categorieën:
Hechtgebonden asbesthoudende toepassingen: hierbij zijn de asbestvezels gebonden met een bindmiddel, bijvoorbeeld cement, bitumen, kunststof of lijm. Het bekendste voorbeeld hiervan zijn de asbesthoudende golfplaten. Hierbij zijn de asbestvezels gebonden in cement. Voor hechtgebonden toepassingen geldt dat het gevaar van vrijgave van vezels bij normaal gebruik ervan, eerder beperkt is juist omwille van het feit dat ze vastgehouden worden in het bindmiddel. Desondanks blijft asbest, ook in hechtgebonden vorm, een potentieel gezondheidsrisico. Wanneer hechtgebonden producten worden beschadigd, gebroken of verwijderd, kunnen de asbestvezels worden vrijgegeven in de lucht en worden ingeademd. Bovendien kunnen hechtgebonden producten worden aangetast door veroudering en het weer, waardoor ze uiteindelijk zullen vervallen en de asbestvezels zullen worden vrijgegeven. Als ze in slechte staat zijn, als ze bewerkt worden door boren, slijpen, breken, … of als er vezels blootliggen kunnen zo'n producten dus net zo gevaarlijk zijn als niet hechtgebonden asbest.
Niet hecht gebonden asbesthoudende toepassingen:
Deze bestaan uit weinig bindmiddel of geen bindmiddel. Hierdoor zijn ze veel gevoeliger voor beschadigingen en laten ze makkelijk asbestvezels los in de omgeving. Dat maakt ze erg gevaarlijk. De bekendste voorbeelden in binnenhuis toepassing is ongetwijfeld de plaasterisolatie rond de leidingen van de centrale verwarming, of dichtingskoorden van open haard-casettes. Deze materialen zijn gevoelig voor beschadigingen, waardoor er sneller grote hoeveelheden vezels kunnen vrijkomen.